Bách khoa toàn thư banh Wikipedia
| Tể tướng | |||||||||||||
| Tiếng Trung | 宰相 | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||
| Tên giờ Trung thay cho thế | |||||||||||||
| Tiếng Trung | 丞相 | ||||||||||||
| |||||||||||||
| Tên giờ Trung thay cho thế loại 2 | |||||||||||||
| Phồn thể | 相國 | ||||||||||||
| Giản thể | 相国 | ||||||||||||
| |||||||||||||
| Tên giờ Trung thay cho thế loại 3 | |||||||||||||
| Phồn thể | 宰輔 | ||||||||||||
| Giản thể | 宰辅 | ||||||||||||
| |||||||||||||
| Tên giờ trung thay cho thế loại 4 | |||||||||||||
| Tiếng Trung | 宰衡 | ||||||||||||
| |||||||||||||
| Tên giờ trung thay cho thế loại 5 | |||||||||||||
| Phồn thể | 內閣總理大臣 | ||||||||||||
| Giản thể | 内阁总理大臣 | ||||||||||||
| |||||||||||||
Tể tướng (chữ Hán: 宰相) là 1 chức quan liêu tối đa nhập khối hệ thống quan liêu chế của phong loài kiến Á Đông, sau vị vua đang được trị vì như thế.
Bạn đang xem: tể tướng là gì
Chức nhiệm chủ yếu của Tể tướng tá là thay cho mặt mày vua giải quyết và xử lý từng việc về chính vì sự của vương quốc. Ban đầu dùng cho này có duy nhất một người độc bá, tuy nhiên theo dõi những triều đại về sau ham muốn tách lân quyền, dùng cho này dần dần bị kiểm soát và san sớt quyền lực tối cao bởi vì một trong những Hội đồng được lập rời khỏi tùy giai đoạn.
Nguồn gốc thương hiệu gọi[sửa | sửa mã nguồn]
Đây ko nên là tên gọi một chức quan liêu đầu tiên, nhưng mà chỉ là 1 cơ hội gọi ko chủ yếu thống nhằm chỉ "một người quan liêu viên hàng đầu triều đình" nhập quan liêu chế phong loài kiến. Từ Tể (宰) vẹn toàn chỉ tội nhân thao tác làm việc chấp sự,[1] với ý tứ nói tới một người chuyên nghiệp cai quản tổng quan liêu từng việc.
Qua những đời, Tể tướng tá còn được gọi như Thừa tướng (丞相), Tướng quốc (相國), Tể phụ (宰輔), Tể hành (宰衡), hoặc Nội những tổng lý đại thần (內閣總理大臣),... nhằm xưng gọi một quan liêu viên, viên chức núi sông hàng đầu (thường là tối cao) nhập máy bộ quan liêu chế.
Có sự không giống nhau thân thích Thừa tướng và Tướng quốc khá khó hiểu. Chu Thiệu Hầu nhập "Tổng tập luyện lược truyện những Tể tướng tá nhập lịch sử hào hùng Trung Quốc" với chỉ ra rằng điều này:
- Tướng quốc với vị thế và quyền thế cao hơn nữa quá tướng tá. Căn cứ theo dõi Bách quan liêu công khanh biểu nhập Hán thư thì quá tướng tá là người dân có trách cứ nhiệm phò tá thiên tử, hùn giải quyết và xử lý những việc cần thiết, tức là quá tướng tá là trợ thủ của vua; còn đối tượng người dùng nhưng mà tướng tá quốc hùn là quốc gia. Thiên cường quốc nhập sách Tuân Tử với ghi "tướng quốc bên trên thì được một vua, bên dưới thì được một nước".[2]
Chức tướng tá quốc vốn liếng được gọi là tướng tá bang. Kết ngược khảo cổ còn đã cho thấy những chữ "tướng bang Lã Bất Vi" (nước Tần) tương khắc bên trên dòng sản phẩm qua loa hoặc ấn "tướng bang Hung Nô". Từ Lúc Lưu Bang lên thực hiện vua, chức này được thay đổi gọi là tướng tá quốc vì như thế kiêng cữ thương hiệu húy của ông.[2]
Dù với sự phân biệt khá khó hiểu thân thích nhị thương hiệu, tuy nhiên bên trên thực tiễn tướng tá quốc hoặc quá tướng tá đều là quan liêu đầu triều, chỉ ở bên dưới vua và bên trên những quan liêu không giống. Các triều đại rất có thể phân quyền chức quan liêu đầu triều mang lại 2 người bằng phương pháp đề ra những chức Tả, Hữu quá tướng tá chứ không hề khi nào vừa phải bịa đặt tướng tá quốc vừa phải bịa đặt quá tướng tá. Điển hình là đầu thời Hán. Năm 205 TCN, Lưu Bang nhằm Tào Tham là fake Tả quá tướng; cho tới Lúc thống nhất vương quốc thì nhập thực hiện một, lấy Tiêu Hà thực hiện quá tướng tá (không phân chia Tả, Hữu nữa). Năm 196 TCN Tiêu Hà với công lừa giết thịt Hàn Tín, được thăng thực hiện tướng tá quốc. Sau Lúc ông thất lạc, Tào Tham nối thực hiện tướng tá quốc. Sau Lúc Tào Tham bị tiêu diệt thì Lã Hậu ko nhằm ai ở ngôi tướng tá quốc nữa, ngôi quá tướng tá được thiết lập lại và lại chia nhỏ ra Tả, Hữu quá tướng tá.[3]
Tại Trung Quốc[sửa | sửa mã nguồn]
Tần Hán[sửa | sửa mã nguồn]
Vào thời căn nhà Thương, với chức quan liêu Tể dùng để làm gọi người vận hành gia vụ và đối đãi bầy tớ. Sang thời căn nhà Chu, với chức quan liêu hàng đầu gọi là Thái tể (太宰), coi việc gia vụ của quan liêu viên gọi là Gia tể (家宰), coi việc thức ăn là Bào tể (庖宰) hoặc coi một thị trấn, ấp gọi là Ấp tể (邑宰).
Vào thời Xuân Thu, Tể tướng phát triển thành một tên thường gọi quan liêu danh hàng đầu, xuất hiện tại ở cuốn Hiển học tập thiên (显学篇) - Hàn Phi Tử, sách nói:"Cố minh công ty chi lại, Tể tướng tá vớ khởi với châu cỗ, mãnh tướng tá vớ vạc với chất lượng ngũ.".[4] Quản Trọng là kẻ thứ nhất phát triển thành Tể tướng tá nước Tề thời Tề Hoàn công. Đến thời kỳ Chiến Quốc thì bên trên những nước chư hầu không giống ở trong phòng Chu đều lập rời khỏi chức này.
Thời căn nhà Tần, tên thường gọi đầu tiên của dùng cho này là Thừa tướng (丞相). Thời kỳ đầu Tây Hán, quy mô tương tự động như thời kỳ căn nhà Tần, lại sở hữu bậc Tướng quốc (相国) cao hơn nữa một chức, và bịa đặt tăng Ngự sử đại phu (御史大夫) là phó, phụ hùn. Đến thời Hán Vũ Đế mới nhất lấy những người dân theo dõi Nho học tập thực hiện Thừa tướng tá nhằm xử lý những việc làm hành chủ yếu thông thường ngày tuy nhiên những việc làm hành chủ yếu cần thiết vẫn vì thế nội đình giải quyết và xử lý. Tể tướng tá Lúc này là người hàng đầu Thượng thư đài (尚书台). Đến thời Hán Ai Đế, chức này được thay đổi trở thành Đại tư đồ (大司徒).
Thời kỳ Đông Hán vì thế Tư đồ (司徒), Tư không (司空), Thái uý (太尉) nằm trong chấp chủ yếu, tức Tam công. Quyền thần nhiều phần xưng Đại tư mã (大司馬). Năm Kiến An loại 13 (208) thời Hán Hiến Đế, lại hồi phục chức vụ Thừa tướng, và Tào Tháo là kẻ sở hữu dùng cho này cho đến ngày 15 mon 3 năm 220. Lúc này, quyền lực tối cao của Tế tướng tá lấn lướt nhà vua. Như vậy thông thường xẩy ra Lúc một triều đại trở thành yếu đuối tầm thường, và cũng thông thường sụp sụp đổ ko lâu tiếp sau đó.
Thời căn nhà Tấn và Nam Bắc triều, danh vị Thừa tướng hoặc Tướng quốc là những quyền thần với vị thế vô thượng tự động xưng. Thời Nam Bắc triều cơ chế đổi khác nhiều, hoặc là vua thẳng bàn chính vì sự hoặc ủy quyền mang lại Cơ mật giả (机密者), tức Tể tướng tá. Chức danh với Trung thư giám (中书监), Trung thư mệnh lệnh (中书令), Thị trung (侍中), Thượng thư mệnh lệnh (尚书令), Bộc xạ (仆射) hoặc Tướng quân; ngoại giả còn tồn tại quyền lớn số 1, tức chức Lục thượng thư sự (录尚书事).
Tùy Đường[sửa | sửa mã nguồn]
Nhà Tùy ấn định rời khỏi Tam tỉnh chế (三省制), những chức quan liêu hàng đầu tam tỉnh gồm những: Nội sử tỉnh (内史省) là Nội sử lệnh (内史令), Môn hạ tỉnh (门下省) là Nạp ngôn (纳言); Thượng thư tỉnh (尚书省) là Thượng thư lệnh (尚书令). Lúc này cả tía chức quan sơn sẻ quyền lực tối cao, đều được liệt nhập sản phẩm Tể tướng vậy. Nhà Đường cải Nội sử tỉnh trở thành Trung thư tỉnh (中书省); chức Nội sử lệnh trở thành Trung thư lệnh (中书令); chức Nạp ngôn trở thành Thị trung (侍中). Từ thời Đường Cao Tông trở chuồn, ko lập Thượng thư lệnh, nhưng mà với Đồng trung thư môn hạ tam phẩm (同中书门下三品), đó là Tể tướng tá mới nhất. Thời Đường Huyền Tông, thiết rời khỏi Đồng trung thư môn hạ bình chương sự (同中书门下平章事), gọi tắt là Đồng bình chương sự (同平章事), là hàm gia tặng minh chứng là Tể tướng tá.
Nhà Tống lấy Đồng bình chương sự, Thị trung là tên thường gọi đầu tiên của dùng cho Tể tướng tá, với Tham tri chủ yếu sự (参知政事) là phó; nhị người nằm trong comment chính vì sự, chỉ định quan liêu viên, giải quyết và xử lý tấu chương, phù hợp xưng Tể chấp (宰執). Song kể từ Hán cho tới Đường, thiên tử người sử dụng lễ đãi Tể tướng tá, là được cho phép ngồi bàn, tuy nhiên Tống Thái Tổ phế truất vứt luật lệ này, Tể tướng tá đứng trực tiếp đáp, này rất có thể xem như là cố ý khiên chế vị thế vậy. Đến niên hiệu Nguyên Phong (1078 - 1085) thời Tống Thần Tông, lại cách tân cơ chế, mang lại 2 người phụ trách việc làm của Tể tướng tá, với chức vụ của quan liêu hàng đầu là Thượng thư mô tả bộc xạ kiêm môn hạ thị lang (尚书左仆射兼门下侍郎), phó là Thượng thư hữu bộc xạ kiêm trung thư thị lang (尚书右仆射兼中書侍郎); lập rời khỏi tăng Môn hạ Thị lang (门下侍郎), Trung thư Thị lang (中书侍郎), Thượng thư Tả thừa (尚书左丞) nằm trong Thượng thư Hữu thừa (尚书右丞) thực hiện phó tướng tá, hỗ trợ Lưỡng tướng tá.
Đến niên hiệu Chính Hòa (1111 - 1118) thời Tống Huy Tông, thay đổi Tả bộc xạ trở thành Thái tể kiêm Môn hạ thị lang (太宰兼门下侍郎), Hữu bộc xạ trở thành Thiếu tể kiêm Trung thư thị lang (少宰兼中书侍郎). Niên hiệu Tĩnh Khang (1126-1127) thời Tống Khâm Tông, lại thay đổi quay về trở thành Thượng thư mô tả bộc xạ kiêm môn hạ thị lang và Thượng thư hữu bộc xạ kiêm trung thư thị lang như cũ. Đến niên hiệu Kiến Viêm (1127-1130) thời Tống Cao Tông, lại thay đổi tên thường gọi chức quan liêu của Tể tướng tá trở thành Thượng thư bộc xạ Đồng trung thư môn hạ bình chương sự (尚书仆射同中书门下平章事), phó tướng quốc trở thành Tham tri chủ yếu sự. Niên hiệu Càn Đạo (1165-1173) thời Tống Hiếu Tông, thay đổi trở thành Tả, Hữu Thừa tướng tá mang lại gọn gàng gẽ.
Nhà Nguyên với Trung thư tỉnh là ban ngành hành chủ yếu tối đa, chức quan liêu hàng đầu Trung thư lệnh thông thường vì thế Hoàng hoàng thái tử phụ trách, bên dưới với Tả Hữu quá tướng tá, sau lại sở hữu Bình chương chủ yếu sự (平章政事); chức phó với Tả hữu thừa (左右丞) nằm trong Tham tri chủ yếu sự.
Minh Thanh[sửa | sửa mã nguồn]
Thời kỳ đầu căn nhà Minh cũng bịa đặt Trung thư tỉnh với Tả Hữu Thừa tướng tá hàng đầu. Năm Hồng Vũ loại 13 (1380), Minh Thái Tổ huỷ bỏ Trung thư tỉnh, phế truất dùng cho Thừa tướng tá, từng việc làm triều chủ yếu vì thế vua tự động quyết. Chế phỏng Tể tướng tá bị huỷ bỏ kể từ trên đây. Sau, vua vì thế nhiều việc làm nên đề ra dùng cho Nội những ĐH sĩ (内阁大学士) hàm Chính ngũ phẩm, phụ trách việc làm văn thư. Sau vì thế dùng cho này trở thành cần thiết, trở thành rời khỏi Đại học tập sĩ rất có thể coi như thể phụ trách việc làm của Tể tướng tá, xưng là Phụ thần (辅臣), thao tác làm việc bên trên Thủ phụ (首辅).
Nhà Thanh làm theo cơ chế căn nhà Minh, sau Ung Chính Đế thiết lập Quân cơ xứ (军机处), Nội những (内阁); dùng cho Quân cơ đại thần (军机大臣) phụ trách việc làm của Tể tướng tá. Cuối nằm trong, tế bào phỏng theo dõi cơ chế của Nhật Bản thay đổi trở thành Tổng lý đại thần (总理大臣).
Tên gọi qua loa những triều đại[sửa | sửa mã nguồn]
Chức vụ tướng quốc trong số triều đại phong loài kiến bên trên Trung Quốc ko thống nhất về tên thường gọi. Bảng sau đây liệt kê tên thường gọi qua loa những thời kỳ.
| Triều đại | Tể tướng | Nội dung | |
|---|---|---|---|
| Thương | Thái tể, Trủng tể, A Hành | ||
| Tây Chu | Thái tể, Trủng tể, Tiểu tể | ||
| Đông Chu | Thái tể, Trủng tể, Chấp chủ yếu quan liêu, Thiếu tể | ||
| Xuân Thu | Tề: Thượng Khanh→Tả tướng tá, Tả tướng Tấn：Chính Khanh Tần：Tả loại trưởng, Hữu loại trưởng Sở：Lệnh doãn Việt：Đại phu Tống：Tả tướng tá, hữu tướng |
||
| Chiến quốc | Tướng Tần：Đại lộc tạo→Tướng quốc→Tả quá tướng tá, Hữu quá tướng Sở：Lệnh doãn |
||
| Tần Tây Hán |
Thừa tướng/Tướng quốc Thái úy Ngự sử đại phu |
Thừa tướng/Tướng quốc—phụ tá vua, ở quyền chủ yếu, thống lĩnh bách quan Thái úy—đứng đầu quân sự Ngự sử đại phu—đứng đầu ngự sử (Giám sát quan) |
Tam công |
| Đông Hán | Tư đồ Thái úy Tư không |
Thừa tướng tá tức Tư trang bị, chức Ngự sử đại phu thay tên là Tư không quyền lực thực sự đem quý phái mang lại Thượng thư，Tam công phát triển thành chức quan liêu danh dự |
Tam công |
| ↓ | |||
| Thượng thư | Thư ký cá thể Hoàng đế | ||
| Tam Quốc | Tào Ngụy： Tư không Tư đồ Thái úy ↓ Thượng thư lệnh Thượng thư bộc xạ |
||
| Thục Hán： Thừa tướng ↓ Đại tướng tá quân, Lục thượng thư sự Đại tư mã, Lục thượng thư sự ↓ Thượng thư lệnh |
|||
| Đông Ngô： Thừa tướng ↓ Tả quá tướng Hữu quá tướng |
|||
| Tây Tấn | Thừa tướng | Phục lại Tam công | |
| ↓ | |||
| Lục thượng thư sự | Thượng thư là dùng cho tối cao | ||
| ↓ | |||
| Thượng thư mệnh lệnh, Thượng thư bộc xạ Chức bên dưới Thị trung Trung thư lệnh |
Trước đó là Thượng thư Thư ký trưởng Hoàng đế | ||
| Đông Tấn | Lục Thượng thư sự Trung thư giám Thị trung |
||
| Tùy | Thượng thư lệnh Nạp ngôn Nội sử lệnh |
Tránh húy Tùy Thái tổ Dương Trung, Thị trung thay đổi trở thành Nạp ngôn, Trung thư mệnh lệnh thay đổi trở thành Nội sử lệnh | Tam tỉnh Trưởng quan |
| Đường | Thượng thư lệnh/Thượng thư mô tả, hữu bộc xạ Thị trung Trung thư lệnh |
Trưởng quan liêu Thượng thư tỉnh Trưởng quan liêu Môn hạ tỉnh Trưởng quan liêu Trung thư tỉnh | |
| ↓ | |||
| Thượng thư mô tả, hữu bộc xạ Thị trung Trung thư lệnh Hoặc là quan liêu gia Tri chủ yếu sự Tham tri chủ yếu sự Tham dự triều chính Chuyên điển cơ mật Đồng trung thư môn hạ tam phẩm Cấp mang lại Trung thư môn hạ tăng Tiến chỉ bình chương sự Đồng trung thư hạ bình chương sự gọi cộng đồng là Tể tướng |
Do Đường Thái Tông chỉ định Thượng thư lệnh，sau bại ko chỉ định nữa, thay đổi trở thành Thượng thư mô tả, hữu bộc xạ là trưởng quan liêu Thượng thư tỉnh
Sau Trinh Quán, Thượng thư mô tả, hữu bộc xạ không thể là tỉnh “Đồng trung thư môn hạ tam phẩm”，không còn thực sự là Tể tướng | ||
| ↓ | |||
| Đồng trung thư môn hạ bình chương thư | Sau thân thích đời căn nhà Đường, tăng Môn hạ thị thầy thuốc, Trung thư thị thầy thuốc, Lục cỗ Thượng thư hoặc thị thầy thuốc là quan liêu gia “Đồng trung thư môn hạ bình chương thư” lưu giữ chức Tể tướng
Nguyên Thượng thư mô tả, Hữu bộc xạ，Trung thư lệnh，thị trung phát triển thành quan liêu gia công thần vẹn toàn lão hoặc quan liêu gia tiết phỏng sứ | ||
| Ngũ Đại Thập Quốc | Hậu Lương/Hậu Đường/Hậu Tấn/Hậu Hán/Hậu Chu： Đồng trung thư môn hạ bình chương sự Tham tri chủ yếu sự Đẳng xưng vị |
Hầu không còn nhập số những triều đại này theo dõi cơ chế căn nhà Đường, Tể tướng tá bên dưới dạng "bản quan liêu + Đồng trung thư môn hạ bình chương sự"
Ngoài rời khỏi còn không ngừng mở rộng mang lại Diên Tư khố sứ (Đường Vũ Tông thiết lập, Hậu lộc nối tiếp), Thái Thanh cung sứ (thiết lập cuối đời Đường, hàng đầu đem chức Thủ tướng tá, Hậu Đường phục sinh lại), Hoằng văn quán Đại học tập sĩ, Giám tu Quốc sử cho tới Tập Hiền Đại học tập sĩ được gọi là Khu biệt Thủ tướng tá, Thứ tướng tá và những Tể tướng tá khác Xem thêm: đạo tình 2 truyện full | |
| Ngô/Nam Đường： Đồng trung thư môn hạ bình chương sự Tham tri chủ yếu sự Đẳng xưng vị |
Như trên
Từ Ôn, Lý Từ trước sau là đại quá tướng tá, Đô đốc sở hữu những địa điểm chủ yếu trị, quân sự chiến lược. Cuối triều Đường, Chu Ôn tự động xưng Tướng quốc Tổng bách quỹ | ||
| Tiền Thục/Hậu Thục： Đồng trung thư môn hạ bình chương sự Tham tri chủ yếu sự Đẳng xưng vị |
|||
| Nam Hán： Đồng trung thư môn hạ bình chương sự Tham tri chủ yếu sự Đẳng xưng vị |
|||
| Bắc Tống | Đồng trung thư môn hạ bình chương sự
Tham tri chủ yếu sự |
Thiết lập 2 hoặc 3 tể tướng thời kỳ 2 tướng quốc bao gồm với Lĩnh chiêu văn quán Đại học tập sĩ kiêm Giám tu Quốc sử, Tập thánh thiện năng lượng điện Đại học tập sĩ Thời tam tướng tá bao gồm Chiêu văn quán Đại chúng ta sĩ tương tự với Hoằng văn quán Đại học tập sĩ đời Đường, Giám tu Quốc sử, và Tập thánh thiện năng lượng điện Đại học tập sĩ Phó tướng tá là Tham tri chủ yếu sự | |
| ↓ | |||
| Thượng thư mô tả bộc xạ kiêm môn hạ thị lang Thượng thư hữu bộc xạ kiêm trung thư thị lang Môn hạ thị lang Trung thư thị lang Thượng thư mô tả thừa Thượng thư hữu thừa |
Thay thay đổi thời Thần Tông xóa sổ một trong những dùng cho và cơ chế cơ quan chỉ đạo của chính phủ thời Ngũ Đại và Đường, thiết lập tam tỉnh và lục bộ
Đứng đầu là Thượng thư mô tả bộc xạ kiêm môn hạ thị thầy thuốc, cho tới Thượng thư hữu bộc xạ kiêm trung thư thị lang | ||
| ↓ | |||
| Thái tể kiêm môn hạ thị lang Thiếu tể kiêm trung thư thị lang |
Thời kỳ Huy Tông gian dối thần Thái Kinh thiết lập Thái sư kiêm Thái tể tổng lĩnh tam tỉnh, được gọi “Công tướng” Thái tể, Thiếu tể thay tên kể từ Thượng thư mô tả bộc xạ, Thượng thư hữu bộc xạ | ||
| ↓ | |||
| Thượng thư mô tả bộc xạ kiêm môn hạ thị lang Thượng thư hữu bộc xạ kiêm trung thư thị lang |
Tống Khâm Tông đăng quang, phục sinh lại những chức vụ cũ | ||
| Nam Tống | Thượng thư mô tả bộc xạ đồng trung thư môn hạ bình chương sự Thượng thư hữu bộc xạ đồng trung thư môn hạ bình chương sự |
Thời kỳ Kiếm Viêm tía tỉnh phù hợp trở thành một, huỷ bỏ Trung thư, môn hạ thị thầy thuốc cho tới Thượng thư quá, chức tướng quốc phục sinh là "Đồng bình chương sự" "Tham tri chủ yếu sự" | |
| ↓ | |||
| Tả quá tướng tá Hữu quá tướng |
Hàn Thác Trụ thiết lập chức "Bình chương quân quốc sự" hàng đầu triều đình, bên trên quá tướng "Bình chương quân quốc sự" còn phong cho những công thần phụ lão, người dân có quyền lực tối cao thực sự Giả Tự Đạo, đứng bên trên quá tướng Tả, hữu quá tướng tá thời Càn Đạo thay đổi trở thành mô tả, hữu bộc xạ | ||
| Liêu | Bắc tướng quốc phủ: Bắc phủ mô tả tướng quốc Bắc phủ hữu tể tướng Tổng tri quân quốc sự Tri quốc sự Nam tướng quốc phủ: Trung thư lệnh Thượng thư mệnh lệnh |
||
| Kim | Thượng thư mệnh lệnh Tả quá tướng tá Hữu quá tướng Bình chương chủ yếu sự |
||
| Nguyên | Trung thư lệnh Trung thư tỉnh mô tả quá tướng Trung thư tỉnh hữu quá tướng |
Bãi vứt Thượng thư tỉnh, chỉ từ Trung thư tỉnh, chiếu theo dõi phong tục Mông Cổ, phái nam hữu nữ giới mô tả, phái nam tôn nữ giới ti, hữu quá tướng tá cao hơn nữa mô tả quá tướng | |
| Minh | Trung thư tỉnh mô tả quá tướng tá Trung thư tỉnh hữu quá tướng |
Do quá tướng tá Hồ Duy Dung chuyên nghiệp quyền nên Minh Thái Tổ phế truất vứt, ko tái mét thiết lập tể tướng | |
| ↓ | |||
| Trung rất rất năng lượng điện ĐH sĩ (trước là Hoa hạp điện) Kiến rất rất năng lượng điện ĐH sĩ (trước là Cẩn thân thích điện) Văn hoa năng lượng điện ĐH sĩ Võ anh năng lượng điện ĐH sĩ Văn uyên những ĐH sĩ Đông những ĐH sĩ thêm Nhập những dự cơ vụ, Tham dự cơ vụ, Nhập những biện sự |
Trước đó là thư ký cố vấn vua, sau quyền lực tối cao được không ngừng mở rộng, ĐH sĩ còn được gọi “Thủ phụ” | ||
| Thanh | Trung hòa năng lượng điện ĐH sĩ (bỏ năm loại nhất Càn Long) Bảo hòa năng lượng điện ĐH sĩ Văn hoa năng lượng điện ĐH sĩ Võ anh năng lượng điện ĐH sĩ Văn uyên những ĐH sĩ Đông những ĐH sĩ Thể nhân những ĐH sĩ (thiết lập thời kỳ Càn Long) Hiệp biện ĐH sĩ |
Sau thời Ung Chính, năng lượng điện những ĐH sĩ đem hàm Chính nhất phẩm, hàng đầu ban văn, đứng sau Tam công, còn được gọi "Trung đường"
Hiệp biện ĐH sĩ hàm Tòng nhất phẩm. | |
| ↓ | |||
| Quân cơ đại thần | Sau thời Ung Chính, lấy Đại học tập sĩ, lục cỗ Thượng thư, thị thầy thuốc hoặc Thân vương vãi kiêm nhiệm Quân cơ đại thần, nhập Quân cơ xứ với mục tăng xử lý những yếu tố cơ yếu đuối quốc gia
Sau Lúc xây dựng Quân cơ xứ, Nội những vẫn tương tác với những ban ngành cơ quan chỉ đạo của chính phủ rằng cộng đồng nhập và ngoài nước, nhập thực tiễn, nó chỉ phụ trách xử lý những yếu tố cộng đồng. Do bại, những ĐH sĩ triều Thanh ko mặt khác là Quân cơ đại thần, và chúng ta ko được xem như là "tể tướng tá đích thực" nhập thời điểm lúc đó. | ||
| ↓ | |||
| Nội những tổng lý đại thần | Tuyên Thống loại 3 dựa vào Hiến pháp Nhật Bản, sẵn sàng Hiến pháp huỷ bỏ Nội những, quân cơ xứ. | ||
Các tướng quốc nổi tiếng[sửa | sửa mã nguồn]
- Quản Trọng
- Ngụy Nhiễm
- Ngũ Tử Tư (tướng quốc)
- Thương Ưởng
- Lã Bất Vi
- Lý Tư
- Tiêu Hà: thời Hán sơ
- Chu Bột: quá tướng tá Hán Văn Đế
- Hoắc Quang
- Tào Tháo
- Gia Cát Lượng
- Lục Tốn
- Vương Mãnh
- Phòng Huyền Linh
- Diêu Sùng
- Trương Cửu Linh
- Lý Đức Dụ
- Địch Nhân Kiệt
- Tư Mã Quang
- Vương An Thạch
- Trương Bang Xương
- Tần Cối
- Văn Thiên Tường
- Lục Tú Phu
- Hồ Duy Dung
- Cao Củng
- Trương Cư Chính
- Trương Đình Ngọc
- Lý Quang Địa
- Tằng Quốc Phan
- Lý Hồng Chương
Tại Việt Nam[sửa | sửa mã nguồn]
Qua những thời kỳ, dùng cho Tể tướng tá thay cho đổi:
- Nhà Triệu: Thái phó là chức quan liêu có một không hai trong khoảng thời gian gần 100 năm kể từ Triệu Đà (207 TCN) cho tới Triệu Minh Vương (124 TCN); cho tới Triệu Ai Vương thay đổi trở thành Thừa tướng.[5]
- Nhà Tiền Lý: Thái phó, sau là Thái úy
- Nhà Đinh: Định quốc công
- Nhà Tiền Lê: Thái úy, Đại tổng quản
- Nhà Lý: chính thức tế bào phỏng căn nhà Tống, gọi là Tướng công, Thái phó hoặc Thái úy; nhiều phần gọi tương đối đầy đủ là Phụ chủ yếu Thái úy hoặc Phụ quốc Thái phó.
- Nhà Trần: chức này đa số được lựa chọn kể từ những người dân nhập dòng tộc, gia phong tăng tước đoạt Quốc công, Thái úy, Thừa tướng, Tư đồ hoặc Đại hành khiển.
- Nhà Hồ: Tư đồ
- Nhà Lê sơ, cho tới triều Lê Tương Dực: bịa đặt gọi là Thái sư, Thái phó, Tư đồ hoặc Bình chương Phụ quốc.
- Nhà Mạc: Phụ chính
- Nhà Lê trung hưng: gọi là Thái sư, Thái úy, Tể tướng. Năm 1600 Trịnh Tùng được phong vương vãi, chúng ta Trịnh được thế tập luyện ngôi chúa. Từ trên đây chúng ta Trịnh lập rời khỏi khối hệ thống tổ chức triển khai cơ quan ban ngành ở phủ chúa ứng với cơ quan ban ngành có trước mặt mày cung vua. Trước tiên, Trịnh Tùng huỷ bỏ chức Tả, Hữu quá tướng và Bình chương của thời trước, đề ra chức Tham tụng thực hiện việc làm của Tể tướng tá. Quyền lực của Tham tụng rất rộng, đều vì thế chúa Trịnh tiến thủ cử kể từ những viên Thượng thư (tương đương với Sở trưởng) hoặc Thị lang (tượng đương với Thứ trưởng) lên[6].
- Nhà Tây Sơn: Thái sư hoặc Phụ chính
- Nhà Nguyễn: chức này bị huỷ bỏ vì như thế hãi lân quyền, tuy nhiên sau đây được tái mét lập với tên thường gọi Lại Sở Thượng Thư
Chức vụ này được xem như là tương tự với Thủ tướng thời buổi này.
Một số tướng quốc nổi tiếng:[sửa | sửa mã nguồn]
| STT | Tên | Sinh mất | Chức vụ | Gia phong | Ghi chú |
|---|---|---|---|---|---|
| Nhà Triệu | Lữ Gia | 190 TCN-111 TCN | Thái phó, Thừa tướng | ||
| Nhà Tiền Lý | Triệu Túc | 470-545 | Thái phó | ||
| Lý Phục Man | Thái úy | Phò Mã | |||
| Nhà Đinh | Nguyễn Bặc | 924-979 | Hành Khiển | Định Quốc Công | |
| Nhà Tiền Lê | Phạm Cự Lượng | 944-984 | Thái úy | ||
| Từ Mục | Đại Tổng Quản | ||||
| Nhà Lý | Trần Cảo | Tướng Công | |||
| Lý Thường Kiệt | 1019-1105 | Thái úy | Thái phó Phụ Quốc | ||
| Lý Đạo Thành | Bình chương quốc quân trọng sự | Thái phó | |||
| Tô Hiến Thành | 1102-1179 | Nhập Nội kiểm hiệu
Bình Chương Quốc Quân Trọng Sự |
Thái phó | ||
| Đỗ Kính Tu | Thái úy | Đế Sư, Thái phó, Thái Bảo | |||
| Đỗ Anh Vũ | 1113-1159 | Phụ Chính Thái úy | |||
| Đỗ An Di | ?-1188 | Phụ Chính, Đồng Bình Chương Sự | Thái Sư | ||
| Lưu Khánh Đàm | Thái úy | ||||
| Đàm Dĩ Mông | Phụ Chính | Thái phó | |||
| Trần Tự Khánh | ?-1223 | Thái úy | |||
| Trần Thủ Độ | 1194-1264 | Phụ chủ yếu Thái úy | |||
| Nhà Trần | Trần Nhật Hiệu | ||||
| Trần Liễu | 1211-1251 | Thái úy | Yên Sinh Vương | ||
| Trần Quang Khải | 1241-1294 | Thừa Tướng, thái úy | Thái Sư, Thượng tướng
Chiêu Minh Đại Vương |
||
| Trần Quang Triều | Nhập Nội Kiểm hiệu Tư Đồ | Văn Huệ Vương | |||
| Trần Khắc Chung | 1247-1330 | Đại hành Khiển, Tể Tướng | |||
| Mạc Đĩnh Chi | 1272-1346 | Nhập Nội Hành khiển | |||
| Lê Quát | Thượng thư hữu nhảy, Nhập Nội Hành Khiển | ||||
| Ngô Miễn | Hành khiển Thượng Thư mệnh lệnh,
Đồng bình chương quốc quân trọng sự |
||||
| Nguyễn Trung Ngạn | 1289-1370 | Đại Hành Khiển, Thượng Thư hữu bật | |||
| Trần Nguyên Đán | 1325-1390 | Đại Tư Đồ | Chương Túc quốc thượng hầu | ||
| Hồ Quý ly | 1336-1407 | Phụ Chính | Thái Sư | ||
| Nhà Hồ | Hồ Nguyên Trừng | 1374-1446 | Tư Đồ | ||
| Nhà Lê Sơ | Nguyễn Xí | 1397-1465 | Nhập Nội hữu Tướng Quốc, Thái úy,
Thiếu bảo Tri quân dân sự, Khai Phủ Nghi Đồng Tam ty,Nhập Nội Kiểm hiệu, Bình Chương Quốc Quân Trọng Sự. |
Thái Sư, Thái phó,
Sái Quận Công, Á Quận hầu. HIỂN UY CHÍNH NGHỊ ANH KIỆT TRUNG TRINH ĐẠI VƯƠNG. |
|
| Lê Thận | Nhập Nội Kiểm Hiệu Tư Đồ Bình Chương Sự,
Đại Tư Đồ, Bình Chương Quốc Quân Trọng Sự, |
Thái phó, Hoằng Quốc Công,
Huyện Thượng hầu |
|||
| Lê Sát | Nhập Nội Kiểm Hiệu, Đại Tư Đồ,
Tư khấu Bình Chương Quốc quân Trọng Sự |
Dương Vũ Tĩnh nàn Công thần,
Huyện Thượng Hầu |
|||
| Lê Thụ | Thái úy | Huyện hầu | |||
| Trần Nguyễn Hãn | Tả Tướng Quốc, Thái úy, Tư Đồ. | ||||
| Nguyễn Trãi | 1380-1442 | Nhập Nội Hành Khiển Tri Tam Quán Sự | Vinh Lộc Đại Phu,Tán Trù chống,
Tế Văn Hầu Xem thêm: yêu thần ký truyện tranh |
||
| Trịnh Khả | Khai Phủ Nghi Đồng Tam ty,Nhập Nội Kiểm hiệu,
Bình Chương Quốc Quân Trọng Sự, Thượng Trụ Quốc. |
Thái tể, Thiếu phó, Liệt Quốc Công,
Hiển Khánh Vương. |
|||
| Trịnh Trọng Ngạn | Thái úy, Phụ Quốc | ||||
| Trịnh Thúc Thông | Thái uý, Phụ Quốc | Đề Quốc Công | |||
| Trịnh Thúc Tùng | Thái úy, Phụ Quốc | Vinh Quốc Công | |||
| Trịnh Đại Hưng | Thái úy, Phụ Quốc | Huyền Quốc Công | |||
| Đào Công Soạn | 1381-1458 | Nhập Nội Hành Khiển Tri Tam Quán Sự | Hầu tước | ||
| Thân Nhân Trung | Nhập Nội Phụ Chính | ||||
| Mạc Đăng Dung | 1483-1541 | Thái phó | Nhân Quốc Công | ||
| Nhà Mạc | Mạc Kính Điển | Phụ Chính | Khiêm Vương | ||
| Mạc Đôn Nhượng | Phụ Chính | Ứng Vương | |||
| Nhà Lê Trung Hưng | Nguyễn Kim | Chưởng Nội Ngoại Sự | Thái Sư, Hưng Quốc Công | ||
| Đặng Huấn | Chưởng Sự, Thái úy | Nghĩa Quận Công | |||
| Nguyễn Mậu Tuyên | 1518-1599 | Tể Tướng | Thiếu Sư, Quỳnh Quận Công | ||
| Nguyễn Văn Giai | 1553-1628 | Tham Tụng, Lại Sở Thượng Thư | Thái bảo, Lễ Quận Công, Đại tư Đồ | ||
| Lưu Đình Chất | 1566-1627 | Tham Tụng, Hộ Sở Thượng Thư | Thiếu Sư, Thiếu bảo, Phúc Quận Công | ||
| Nguyễn Danh Thế | 1573-1645 | Tham Tụng, | Thái phó, Đường Quận Công, mô tả Tư Không | ||
| Nguyễn Nghi | 1588-1657 | Tham Tụng, Lại Sở Thượng Thư | Thiếu Phó | ||
| Đặng Thế Khoa | 1593-1656 | Tham Tụng | Thiếu phó, Liêm Quận Công | Phủ chúa Trịnh | |
| Hoàng Đình Ái | 1527-1607 | Thái tể | Thái tể, Vinh Quốc công, Hữu tướng tá quốc, thượng tướng tá quân, Vinh lộc đại phu | ||
| Vũ Duy Chí | 1604-1678 | Tham Tụng, Lễ Sở Thượng Thư | Quốc Lão Thiếu Phó, Phương Quận Công | ||
| Trần Đăng Tuyển | 1614-1673 | Tham Tụng, Binh Sở Thượng Thư | Thiếu Sư | ||
| Đồng Tồn Trạch | 1616-1962 | Tham Tụng | Thái bảo, Nghĩa Quận Công | ||
| Nguyễn Mậu Tài | 1616-1688 | Tham Tụng, Lễ Sở Thượng thư | Thiếu bảo, An Lĩnh Bá | ||
| Nguyễn Đăng Đạo | 1651-1719 | Tham Tụng | Cung Vua | ||
| Hà Tông Huân | 1697-1766 | Tham Tụng | Thiếu bảo, Huy Quận Công | ||
| Hồ Sĩ Dương | 1621-1681 | Tham Tụng | Thiếu bảo, Duệ Quận Công | ||
| Nguyễn Quán Nho | 1638-1708 | Tham Tụng, Lễ Sở Thượng Thư | Quận Công | ||
| Nguyễn Viết Thứ | 1644-1692 | Tham Tụng, Lại Sở Thượng Thư | Tử Tước | ||
| Lê Hy | 1646-1702 | Tham Tụng, Binh Sở Thượng Thư | Lai Sơn bá | ||
| Nguyễn Quang Thuận | 1678-1758 | Tham Tụng, Lễ Sở Thượng Thư | Đại Tư Mã | ||
| Nguyễn Hiệu | 1674-1735 | Tham Tụng, Lễ Sở Thượng Thư | Thiếu bảo, Nông Quận Công | ||
| Nguyễn Công Cơ | 1676-1733 | Tham Tụng, Binh Sở Thượng Thư | Thiếu Phó, Tảo Quận Công | ||
| Ngô Đình Chất | 1679-1751 | Tể Tướng | Thái bảo, nhuệ Quận Công | Cung Vua | |
| Nguyễn Khiêm Ích | 1679-1740 | Tham Tụng, Lại Sở Thượng Thư | Thái Tể, Đại Tư Không | ||
| Nguyễn Công Hãng | 1680-1732 | Tham Tụng, Lại Sở Thượng Thư | Thái Bảo | ||
| Nguyễn Công Thái | 1684-1758 | Tham Tụng, Lại Sở Thượng Thư | Thái Tử Thái phó | ||
| Lê Hữu Kiều | 1691-1760 | Tham Tụng, Binh Sở Thượng Thư | Thiếu Phó, Quận Công | ||
| Nguyễn Đức Vĩ | 1700-1775 | Tham Tụng | Thái Tử Thái Bảo | Cung Vua | |
| Trịnh Tuệ | 1701-? | Tham Tụng, Hình Sở Thượng Thư | Quận Công, Đô Đốc Trụ Quốc Thượng tướng | ||
| Nguyễn Nghiễm | 1708-1776 | Tham Tụng, Hộ Sở Thượng Thư | Thái Tử Thái chỉ, Đại Tư Đồ, Xuân Quận Công | ||
| Nguyễn Hoàn | 1713-1792 | Tham Tụng, Lại Sở Thượng Thư | Thái Tử Thái chỉ, Quốc Sư, Viện Quận Công | ||
| Vũ Miên | 1718-1782 | Hành Tham Tụng, Binh Sở Thượng Thư | Liên Khê Hầu | ||
| Phan Huy Cẩn | 1722-1789 | Tham Tụng, Công Sở Tả Thị Lang | Khuê Phong Bá | ||
| Hồ Sĩ Đống | 1739-1785 | Hành Tham Tụng | Ban Quận Công | ||
| Bùi Huy Bích | 1744-1818 | Hành Tham Tụng | Kế Liệt Hầu | ||
| Hoàng Đình Bảo | 1743-1782 | Phụ Chính | Huy Quận Công | ||
| Nhà Tây Sơn | Bùi Đắc Tuyên | ? - 1794 | Thái sư | ||
| Trần Văn Kỷ | ? - 1801 | Phụ chủ yếu Trung thư lệnh | Kỷ Thiện hầu | ||
| Nhà Nguyễn | Bùi Văn Dị | 1833-1895 | Lại Sở Thượng Thư | ||
| Nguyễn Hữu Bài | 1863-1935 | Võ Hiển Điện Đại học tập Sĩ, Lại Sở Thượng Thư, Cơ Mật Viện trưởng Đại thần | Thái phó | ||
| Phạm Quỳnh | 1892-1945 | Lại Sở Thượng Thư | |||
| Ngô Đình Diệm | 1901-1963 | Lại Sở Thượng Thư |
Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]
- ^ 說文：「宰，罪（辠）人在屋下執事者，從宀、從辛。辛，罪也。」
- ^ a b Chu Thiệu Hầu, sách tiếp tục dẫn, tr 9
- ^ Chu Thiệu Hầu, sách tiếp tục dẫn, tr 10
- ^ Nguyên văn: 故明主之吏，宰相必起于州部，猛将必发于卒伍。
- ^ Đại Việt sử ký toàn thư, trang 175
- ^ Viện sử học tập (2007), Lịch sử VN, tập luyện 4, Nhà xuất phiên bản Khoa học tập xã hội. Trang 77
Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]
- Chu Thiệu Hầu (2003), Tổng tập luyện lược truyện những Tể tướng tá nhập lịch sử hào hùng Trung Quốc, tập luyện 1-2, Nhà xuất phiên bản Văn hóa thông tin
- Thừa tướng tá Trung Quốc
Bình luận